Lineer Güç Kaynağı Tasarım Notları - II

 Güç kaynağı tasarımımıza ikinci bölüm ile devam ediyoruz. Önceki bölüme buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz. İstediğimiz çıkış voltajı ve akımına karar vererek devam edelim. Piyasadaki yaygın güç kaynaklarının standartlarına uyalım ve 30V/5A çıkış hedefleyelim. Ayrıca esnek bir yapımız olsun. İstersek voltajı da akımı da arttırma şansımız olsun... 



 NPN çıkış transistörü kullanmamız durumunda 30V çıkış için transistörün base ucu 30V üzeri bir gerilim ile sürülmelidir. Opamp çıkışından doğrudan bu seviyede bir sinyal almak oldukça güçtür. 


 PNP çıkış transistörü kullanması durumunda ise düşük bir voltaj seviyesi ile yüksek voltajları kontrol etmek mümkün hale gelir. Ancak bu yöntemde de görece olarak yüksek akımlar Pnp transistörünün base ucundan gnd ye (boşuna) akmaktadır. 


 PNP + NPN darlington bağlantısı yapıldığında ise hem yüksek bara voltajlarını düşük bir voltaj ile kontrol etmek hem de oldukça yüksek akım kazancı sağlamak mümkün olur. Bu yöntemde 3 transistörün toplam kazancı çok yüksek değerlere ulaşıyor. Tasarım sırasında fikir aldığım arkadaşlarım yüksek kazanç nedeni ile sorun yaşanabileceği konusunda çeşitli fikir ayrılıkları yaşamış olsak da incelediğim bir kaç başarılı projede bu yöntemin kullanıldığını gördüm. Ve bunun üzerine bu bağlantı yapısını kullanmaya karar verdim ve iyi sonuçlar aldım. Performans konusuna yazımızın devamında ayrıca değineceğiz. 

  30V çıkış alabilmek için en az 30V ac gerilime ihtiyaç duyulur. Çıkış transistörleri üzerinde kaybolan 0.7V seviyesindeki gerilimide hesaba katar isek 32V trafo çıkışı uygun olacaktır. Filtre (blok) kondansatör ile bu voltaj 32 x 1.41 ≌ 45Vdc voltaj seviyesine ulaşılır. Trafolar orsansal dönüşüm yaparlar. 220Vac olan şebeke gerilimi ±%10 değişim (200-245V arası) gösterdiğinde trafo çıkışı da aynı şekilde değişim gösterir. %10 tolerans öngörüsüne göre tüm koşullarda 30V hedefine ulaşmak istiyorsak trafo çıkışımız şebeke gerilim %10 azaldığında da 32Vac olmalıdır. O halde trafo tolerans değerimizi de ekler isek trafo çıkışımız 35Vac olmalıdır ve bu değerin 32 ile 38 arasında gezineceğini düşünüyoruz. O halde devremizin dc giriş gerilimi 32 x 1.41 ≌ 45V ile 38 x 1.41 ≌ 54V arasında değişkenlik gösterecektir. 


 Şebeke geriliminden bahsetmişken, şebeke geriliminin kontrolsüz bir şekilde yükseldiği durumlarıda düşünelim. 245V seviyesini normal kabul etmiştik. Ancak gerilim daha da yükselir ise trafo çıkışıda yükselerek devremize zarar verecektir. Bir koruma yöntemi olarak trafonun giriş tarafına 250V varistör bağlanabilir. Şebeke gerilimi 250V u geçer ise varistör direnci azalarak girişteki sigortanın atmasını sağlar. Böylece devrenin enerjisi kesilmiş olur. Şebeke geriliminin 250V olduğu esnada devremizin DC girişi 56V tepe gerilimine maruz kalacaktır. 

  Yukarıdaki darlington bağlantımız sayesinde bu gerilimleri kontrol altında tutabiliyorduk. Çıkış akımı yönünden de gerekli analizleri yapalım. 5A çıkış akımı istiyorduk. O halde çıkış transistörlerimiz en az 56V ile başa çıkmalı ve 5A akım akıtabilmeli... Çıkışta 2N3055 kullanmayı düşünmüştük. Bu transistörün özelliklerine bakalım.

Referans : ON Semiconductor Datasheet

 Maksimum değerleri incelediğimizde 60V olan Vce değeri bizim için yeterli. Sürekli akım olarak ise 15A verilmiş. Bu değerde oldukça uygun. 

Referans : ON Semiconductor Datasheet

 Devremizin en ağır şartlara maruz kaldığı durumu göz önüne almalıyız. Bu durum çıkışın kısa devre olduğu durumdur. Bu durumda çıkış akımı kısa devre üzerinden 5A ile sınırlandırılmış şekilde akacaktır. Çıkış gerilimi sıfır olacağı için transistörün collector-emiter uçlarında maksimum gerilim oluşacaktır. En yüksek 56V tepe gerilimi hesaplamıştık. 5A gibi bir akım çekildiğinde blok kondansatör ile 56V olan voltaj seviyesi trafo çıkış seviyesine doğru düşecektir. Bu nedenle 56 / 1,41 = 40V dc bara voltajı kabulu ile hesaplarımıza devam edeceğiz. Yukarıda 2N3055 in güvenli çalışma bölgesi verilmiştir. 40V gerilim ile transistör üzerinden en fazla 3A in altında akım geçirilmesine izin veriliyor. Bu değerde sadece  en iyi soğutma koşulları altında gerçekleşebilir. Biz biraz güvenlik marjı bırakarak 2A değerini sınır olarak kabul ediyoruz. O halde 5A çıkış akımı sağlamak için en az 3 adet transistörü paralel bağlamalıyız. Ben biraz daha ek güvenlik marjı olması yönünden 4 adet transistör kullanmayı tercih ettim. Böylece transistörler üzerindeki stress azalacak ve ısı dağılımı daha kolay olacaktır. 4 Transistör ile transistör başına 5/4= 1.25A akım düşecektir. Transistör başına harcanak güç ise 40V x 1.25A = 50W olarak hesaplanır. Bu değer 115W olarak verilmiş limitin oldukça altındadır. Soğutucu seçimini daha önce başka bir konu altında anlattığım için ayrıca burada tekrar soğutucu hesabı yapmayacağım. Soğtucu seçimi için buraya tıklayarak ilgili konuya ulaşabilirsiniz. 

Referans : ON Semiconductor Datasheet


  Transistör başına en fazla  1.25A akım düşündüğümüzden transtör kazancına göre base akımını tespit edelim. Yukarıdaki grafiği incelediğimizde 1.5A için kazancın (beta,hFE) 50 civarında olduğunu görmekteyiz. biz yine biraz güvenlik marjı ekleyip bu değeri 40 olarak kabul edelim. O halde transistör üzerinden 1.25A geçer iken base üzerinden 1.25/40 ≌ 0.03A = 30ma akım akması gerektiğini hesaplarız. Toplam 4 adet transistörümüz olduğu içinde 4 x 30 = 120ma ile transistörlerimizi sürmemiz gerektiği ortaya çıkar. 

Simülasyon için tıklayıız.

  Yukarıda çıkış transistörlerinin bağlantısı görülmektedir. 0R22 dirençler üzerlerinde düşen gerilim ile transistörlerin çıkış akımlarını dengeler. Transistörler arasındaki ufak kazanç farkları nedeni ile transistörlerin bazıları diğerlerinden daha yüksek akım akıtmak isteyecektir. Diğer transistörlerden yüksek akım dengeleme direnci üzerinde yine diğer transistörlerinkine göre daha yüksek gerilim düşümü demektir. Direnç üzerideki görece yüksek akım ve yüksek gerilim ısı olarak atılarak gruptan kopmak isteyen transistör dizginlenir. Direnç üzerinden geçen akımı güvenlik marjı ile 2A kabul eder isek P = I² x R den, P = 2 x 2 x 0.22 = 0.88W direnç gücü hesaplanır. Bu durumda dengeleme dirençlerinin en az 1W olması gerektiği ortaya çıkar. Direnç gücünün daha yüksek olmasında hiçbir sakınca yoktur. Daha düşük olmamalıdır. Transistörlerin base ucuna bağlı 100R değerindeki direnç transistörlerin herhangi bir sebepten sürülmediği durumda transistörün kesimde kalmasını garantilemek için konulmuştur. Base ucu 100R ve 10K feedback dirençleri üzerinden şaseye çekilmektedir. 

 

Simülasyon için tıklayıız.

   Darlington yapımızı oluşturmaya devam edelim. Yukarıdaki bağlantıda Npn transistör bir adet gösterilmiştir ama aslında 4 adet olduğunu biliyoruz. Pnn transistör olarak ise Tip42c modelinin uygun olduğunu tespit ettim. Bu transistörün kazancı 1A seviyesine kadar nispeten doğrusal ve 80 civarındadır. O halde Pnp transistörü yaklaşık 1.5ma ile yeterli olacaktır. Ayrıca kurduğumuz yapı çıkışa eklenecek paralel transistör sayılarının artırılması ile Çok daha yüksek çıkış akımlarına izin verebilir. Örneğin çıkıştan 20A alınmak istenir ise 600ma civarında base akımı gerekir ki bunu tip42  tek başına sağlayabilir. üstelik kontrol akımız ise 6ma gibi küçük bir değer olacaktır. 

Simülasyon için tıklayıız.

 Opamp çıkışından önce son olarak hem faz çevirmek hem de kontrol akımını iyice azaltmak için bir Npn transistör daha ekliyorum. Model numarası olarak ise BC337 kullanmak uygun olacaktır. Bu transistörde kazanç 100 civarındadır. Böylece opamp çıkış akımı yaklaşık 15uA seviyesinde olacaktır. 

Simülasyon için tıklayıız.

Bu yapıda kontrol akımı 15uA iken kontrol voltajıda 600mv seviyesindedir. Hem akım hem de gerilim yönünden kontrol sinyali dar bir aralıktadır. 

Simülasyon için tıklayıız.

  Opamp çıkışındaki Npn (Bc337) transistörün emiter ucuna çıkışa bağımlı bir gerilim bölücü eklenerek opamp (5v gerilim bölücü pot ile simüle edilmiştir) çıkış voltajının kontrol aralığı yükseltilerek stabilitenin yükseltilmesi hedeflenmiştir. 

  Bu bölümde çıkış transistörlerinin yapısını ve bu yapı kurulur iken nelere dikkat edildiğini aktarmaya çalıştım. Kurduğumuz yapı ilave transistör ile yüksek akımlara da izin vermektedir. Daha yüksek çıkış gerilimi için trafo çıkışı daha yüksek olmalı ve transistörler hedeflenen gerilime dayanacak şekilde seçilmelidir. Bu seçimi yapabilmek için gerekli temel bilgiyi açıkladığımı düşünüyorum. Bir sonraki bölümde kontrol kısmına odaklanarak projemizi şekillendirmeye devam edeceğiz. 





Yorum Gönder

Daha yeni Daha eski